Tác giả bài viết: Tạ Hữu Thuật - Ban Công tác Hội, Hội Nhà báo Việt Nam
Thứ ba - 13/06/2023 22:41
Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam tổ chức Hội thảo Đạo đức nghề nghiệp trong hoạt động Báo chí và Tuyên truyền
Hiện nay, trên toàn quốc có 24.000 hội viên Hội Nhà báo Việt Nam và hơn 40.000 người làm việc trong lĩnh vực báo chí, trong đó phần lớn là nhà báo chuyên nghiệp đang có mặt ở khắp mọi miền của đất nước, đi sát mọi lĩnh vực của đời sống xã hội để phản ánh kịp thời, sinh động, cổ vũ công cuộc đổi mới; phát hiện, nêu gương các nhân tố mới, nhân tố điển hình tiên tiến, gương người tốt việc tốt; đấu tranh phòng, chống tham nhũng, quan liêu, lãng phí; vai trò của báo chí trong công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; gắn kết Việt Nam với bạn bè quốc tế. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, Hội Nhà báo Việt Nam và các cơ quan quản lý nhà nước về báo chí liên tục nhận được nhiều đơn khiếu nại của các tập thể, cá nhân về các trường hợp báo chí phản ánh không đúng vấn đề sự việc, tạo tiêu cực trong hoạt động kinh tế - xã hội. Trong đó, có trường hợp sai hoàn toàn về bản chất, có trường hợp sai một phần nội dung, phản ánh thông tin thiếu chuẩn xác, thiếu trung thực, khách quan hoặc tô hồng vì động cơ cá nhân... Dù sai ở mức độ nào, thì tác hại của nó đối với xã hội là rất lớn, nó không chỉ làm mất uy tín của người làm báo mà còn làm giảm niềm tin của quần chúng đối với báo chí cách mạng. Viết sai, thông tin sai là vi phạm đạo đức của người làm báo, vi phạm luật báo chí; người viết sai, thông tin sai phải chịu trách nhiệm trước dư luận và pháp luật đã đành, cơ quan báo chí đưa thông tin cũng phải cải chính và chịu các trách nhiệm liên đới và điều chỉnh, khắc phục các sai sót đã xảy ra.
Thông tin trung thực, chính xác, khách quan là tiêu chí hàng đầu của báo chí
Thận trọng là đức tính cần thiết và không thể thiếu trong hoạt động báo chí. Bất kỳ người làm báo nào cũng phải nhận thức được sự thận trọng là yêu cầu số một trong hành nghề, bởi nếu thiếu nó, thông tin không thể đảm bảo tính trung thực, khách quan, vi phạm nguyên tắc cơ bản của báo chí. Sự thiếu thận trọng có thể là biểu hiện của tác phong làm việc vội vàng, nhưng cơ bản vẫn là biểu hiện của sự kém hiểu biết, yếu về nghiệp vụ, mơ hồ về chính trị, non yếu về bản lĩnh, bấp bênh về lập trường quan điểm, không đủ tỉnh táo để lọc chọn, đánh giá bản chất, đúng sai của sự việc, vấn đề sẽ rất dễ vi phạm chuẩn mực đạo đức, thiếu ý thức trách nhiệm đối với xã hội và không ý thức được nghĩa vụ công dân của chính bản thân người làm báo. Báo chí là một hoạt động mang tính khoa học, chuyên nghiệp và giàu tính nhân văn, trong đó, tính chuyên nghiệp càng cao thì chất lượng thể hiện qua từng tác phẩm càng rõ. Ngoài việc trang bị các kiến thức về tư tưởng chính trị, vốn sống, rất cần được trang bị kiến thức về nghiệp vụ báo chí, nếu không được đào tạo chính quy thì cũng phải được bồi dưỡng và tự tìm tòi, tự nghiên cứu, tự học một cách nghiêm túc. Sự hiểu biết về nghiệp vụ giúp người làm báo nắm rõ trong các nguyên tắc, quy trình tác nghiệp, thận trọng hơn trong khi tác nghiệp, tránh tình thông tin sai sự thật. Sự thận trọng còn phụ thuộc vào ý thức trách nhiệm của người làm báo, trước hết là trách nhiệm đối với bản thân người cầm bút, sau đó là trách nhiệm đối với mỗi tòa soạn, với bạn đọc, công chúng và trên hết là đối với Đảng, Nhà nước và nhân dân. Mỗi khi cầm bút hay quyết định đăng, phát một tác phẩm báo chí, người làm báo cần đặt câu hỏi: sự kiện hay vấn đề đó đã chính xác, đúng mức và đúng bản chất chưa? Nếu đưa lên thì tác dụng của nó sẽ như thế nào? Công chúng tiếp nhận thông tin luôn mong muốn được giới báo chí ủng hộ vì lợi ích chính đáng của mình. Mọi thông tin chỉ có giá trị khi nó phục vụ quyền sống của con người như nhà văn Nam Cao từng gan ruột: "Sống đã rồi hãy viết". Đúng vậy, không sống tốt, sống tử tế nhân văn, không giàu lòng nhân ái, không tự học hỏi, tích lũy kiến thức và kinh nghiệm sẽ không bao giờ có kỹ năng vững vàng để hoàn thành tác phẩm báo chí một cách hiệu quả. Thế nhưng, chỉ vì không chịu khó suy nghĩ, không chịu trả lời thấu đáo câu hỏi đó, mà người viết báo và cơ quan báo chí đã đưa các thông tin không đảm bảo tính trung thực, khách quan đăng phát trên các phương tiện thông tin đại chúng, gây ra bao sự phiền toái trong xã hội mà sự thiệt thòi lại chính là công chúng. Báo chí nói sai thì cải chính đồng thời người có trách nhiệm trong việc tạo ra sản phẩm và cho đăng phát có thể bị kỷ luật bằng hình thức này khác hoặc cơ quan báo chí bị đình bản, nhưng thiệt hại đối với công chúng lại vô cùng lớn. Từ trước đến nay, chưa có số liệu nào thống kê về các thiệt hại do sự thông tin sai mà báo chí gây ra, nhưng những gì xảy ra trong đời sống báo chí trong những năm gần đây đã khiến chúng ta không khỏi suy nghĩ, báo động về tình hình hoạt động báo chí hiện nay. Một trong những vấn đề nổi cộm hiện nay chính là vấn đề về đạo đức báo chí mà tồn tại ở một số điểm: Một là, sự quản lý của cơ quan báo chí, các cấp Hội với phóng viên, hội viên của mình; Hai là, một số cơ quan báo chí đang gặp khó khăn, có tình trạng khoán doanh thu, khoán quảng cáo cho phóng viên nên việc phóng viên đi làm nghiệp vụ thì ít mà làm kinh tế thì nhiều; Ba là, bản thân phóng viên, cộng tác viên thiếu tu dưỡng, rèn luyện về tư tưởng chính trị và có sự suy thoái đạo đức, từ đó dẫn đến làm nghề không chính trực và đã có một số nhà báo vướng vào lao lý, vi phạm pháp luật đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự.
Đã đến lúc cần phải chấn chỉnh lại hoạt động báo chí, kể từ khâu đào tạo, bồi dưỡng, tuyển chọn, sử dụng cán bộ, phóng viên đến khâu hình thành bài viết, tuyên truyền, định hướng thông tin nhất là người đứng đầu mỗi tòa soạn. Trước khi Luật Báo chí được sửa đổi, bổ sung thì cơ quan chỉ đạo, quản lý báo chí cần nâng cao chất lượng tham mưu, xây dựng chủ trương, đường lối phát triển của báo chí đi cùng với sự phát triển của đất nước; công tác giáo dục chính trị-tư tưởng luôn được đặt ra, để báo chí vươn tới tiêu chí chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại,nhằm đảm bảo nguyên tắc Báo chí luôn đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, chỉ thị 43-CT/TW, ngày 08/4/2020 của Ban Bí thư Trung ương Đảng “về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của Hội Nhà báo Việt Nam trong tình hình mới”; 10 điều Quy định về đạo đức nghề nghiệp người làm báo, Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam, Hội đồng xử lý vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Để từ đó các cấp Hội, các cơ quan báo chí, các cán bộ, phóng viên trong các cơ quan báo chí phải nghiêm túc thực hiện, cân nhắc, xem xét lại toàn bộ quy trình tác nghiệp, không mắc phải những sai sót trong khi tác nghiệp, trách nhiệm với công việc, hành nghề trung thực, công tâm, không vụ lợi, không sách nhiễu, cửa quyền, giữ gìn phẩm chất, tư cách của người làm báo trong mỗi tác phẩm báo chí cũng như khi tham gia sử dụng mạng xã hội. Để mỗi người làm báo là “chiến sỹ” xung kích trên mặt trận văn hóa, tư tưởng.
